Kemik İliği Aspirasyonu ve/veya Biyopsisi

Kemik İliği Nedir?

Kemik iliği omurgalar, kalça kemikleri, kafa kemikleri, kol ve bacakların uzun kemiklerinin iç kısmında bulunan yumuşak bir doku olup kanımızda bulunan trombositler, akyuvarlar (lökositler) ve alyuvarlar kemik iliğinde üretilirler.

Kemik İliği İncelemesi Nedir?

Mikroskop ile incelenmek üzere bir miktar kemik iliği örneği alınması işlemidir. Mikroskop ile inceleme dışında kemik iliği örneği hücrelerin tiplendirmesi gibi bazı diğer özel tetkikler için de kullanılabilir. Kemik iliği özel bir iğne ve enjektör ile çekilerek alınabileceği gibi küçük bir parça ilik biyopsi şeklinde de alınabilir.

Kemik İliği İncelemesi Neden Gereklidir?

Kemik iliğinin incelenmesi ile kandaki hücrelerin yapımı ve gelişimi ile ilgili bilgi edinilir. Doktorunuz hastanızın tam kan sayımında hücre sayılarında veya kan yayması incelemesinde hücrelerin mikroskobik görünümünde normal olmayan bulgular saptarsa kemik iliği incelemesi yapılması gerekebilir.

Hastanızda kemik iliğinden kaynaklanan bir kanser şüphesi olması veya vücudun başka bir yerinde gelişmiş bir kanserin kemik iliğine yayılmış olup olmadığının araştırılmasının gerekmesi durumunda da kemik iliği incelemesi yapılabilir.

Kanser tedavisi verilen hastaların kemik iliğindeki hastalık durumunun veya tedaviye alınan yanıtın kontrol edilmesi için de kemik iliği incelemesi yapılması gerekebilir.

Sizin hastanıza kemik iliği incelemesi yapılmasının neden gerektiğini doktorunuz size ayrıntılı olarak anlatacaktır.

Kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi girişimi yapılmazsa yukarıda bahsedilen amaçlara ulaşılamayacak olup günümüzde bu girişimin yerini tutacak ve aynı amaçlara hizmet edecek alternatif girişim bulunmamaktadır.

Kemik İliği Aspirasyonu ve/veya Biyopsisi Öncesi Hazırlık

Girişim öncesinde doktorunuz sizinle görüşerek işlem için bilgi verecektir. Hastanızın önemli tıbbi sorunları, kullandığı ilaçları, varsa kanama sorunları veya alerji durumlarını (ilaçlara, latekse, flastere vb) veya başka hastalıklarını girişimden önce doktorunuza söylemelisiniz.

Doktorunuz sizinle görüşüp bilgi verdikten sonra hastanıza yapılacak işlem ile ilgili izninizi alıp size bir bilgilendirilmiş onam formu imzalatacaktır.

Girişim öncesinde hastanın aç olması, bir şey yiyip içmemesi gerekir.

Kemik İliği Aspirasyonu ve/veya Biyopsisi Nasıl Yapılır?

Kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi girişiminin duruma göre genellikle 15-30 dakika arasında sürmesi beklenir.

Kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi genellikle leğen kemiğinin ön veya arka tarafındaki cilde yakın kısmından yapılır. Küçük bebeklerde dizin biraz altında bacak kemiğinin ön kesiminden de yapılabilir. Bazen de omurganın kuyruk sokumuna yakın kısmından yapılabilir.

Hasta girişimin yapılacağı yere göre yan, sırt üstü veya yüz üstü yatırılır. Girişim için hastanın hareketsiz durması gerekir. Büyük çocuklar uyumlu, sakin ve hareketsiz durabileceklerse nasıl yapılacağı anlatılarak doğrudan işleme geçilebilir.

Kemik iliği örneğinin alınabilmesi için cildin ve kemiğin özel iğne ile delinmesi gerekir. İşlem sırasında iğnenin batırıldığı yerde ciltte ve iğne kemiği geçerken hasta ağrı duyar. Çoğunlukla hem hastanın hareketsiz durması hem de işlemin sıkıntısını hissetmemesi için çocuklara sakinleştirici ve hafif uyuklatıcı bir ilaç ile hastanın bilincinin tam olarak kapanmadığı sedasyon işlemi uygulanır. Bazen de girişim genel anestezi altında yapılır. Kemik iliği aspirasyonu/biyopsisi girişiminin hangi yöntemle yapılacağını ve yöntem ile ilgili ayrıntıları doktorunuzdan öğrenebilirsiniz.

Hastaya pozisyon verildikten ve hareketsiz durması sağlandıktan sonra girişimin yapılacağı yerin üzerindeki cilt antiseptik solüsyonla (genellikle Batikon) silinerek üzeri delikli steril örtü ile örtülür. Girişim sırasında hastanın ağrı duymaması için cilt, cilt altı ve kemiğin yüzeyi lokal anestetik bir ilaç ile uyuşturulur. Bu sırada hasta iğnenin batmasının hafif acısını ve lokal anestezi ilacı verilirken yanma benzeri bir his duyar. Lokal uyuşturucunun etkisi hemen başlayacağı için bu his kısa sürer.

Sonra cilt özel iğne ile delinir, bu sırada hasta iğnenin battığını fark eder ama acı duymaz. Sonra kemik yüzeyi delinir ve özel iğne biraz ilerletilerek ilik boşluğuna girilir. Kemiğin iç kısmı uyuşturulamadığı için bu sırada hasta basınç ile birlikte biraz ağrı hissedebilir.

Kemik iliği aspirasyonu yapılacak ise özel iğnenin içindeki mandren denen parçası çıkarılır, iğne sabit tutularak arkasına bir enjektör takılır ve piston çekilerek kemik iliği örneği enjektöre alınır. İlik enjektöre çekilirken de hasta biraz ağrı ile beraber bunun basıncını hissedebilir. Sonra iğne dışarı çıkarılır.

Kemik iliği biyopsisi yapılırken ise mandren çıkarıldıktan sonra özel iğne kemik iliği boşluğunda sağa sola çevrilerek biraz daha ilerletilir, iğnenin içine ilik örneği dolması sağlanır ve iğne ilik ile beraber dışarı çıkarılarak ilik örneği özel solüsyonlu şişeye veya tüpe konulur. İğne ilik boşluğunda hareket ettirilirken ve çıkarılırken de hasta biraz basınç hissi ve ağrı duyabilir.

Kemik İliği Aspirasyonu ve/veya Biyopsisi Sonrasında Neler Yapılır?

Kemik iliği örneği alındıktan sonra girişimin yapıldığı yerde cilt üzerine steril gazlı bez ile 2-3 dakika bası uygulanır ve kanama kontrolü yapılır. Sonra bu yer steril gazlı bez ile kapatılır ve flaster yapıştırılır. Buranın en azından ertesi güne kadar kuru ve temiz tutulması gerekir. Bu flaster en geç 24 saat sonra çıkarılabilir.

Lokal anestezinin yarattığı uyuşma 2-3 saatte geçtikten sonra hastanın girişim yapılan yerde ağrısı olabilir ve ağızdan bir ağrı kesici ilaç (genellikle parasetamol) alması gerekebilir. Aspirin kanamaya meyil yaratabileceğinden alınmamalıdır.

Girişim için sedasyon uygulandıysa hasta tam olarak ayılmadan ve doktorunuzla görüşmeden hastayı ayağa kaldırmayın, yürütmeyin, bir şeyler yedirip içirmeyin ve hastaneyi terk etmeyin.

Genel anestezi uygulandıysa sonrasında bununla ilgili doktorunuzun önerilerine mutlaka uymalısınız.

İşlemden bir gün sonra çocuğunuz okula veya kreşe gidebilir.

Bir hafta kadar girişim yapılan yere travma olmamasına dikkat edilmelidir.

Kemik İliği Aspirasyonu ve/veya Biyopsisi Girişiminin Riskleri Var mıdır?

Kemik iliği aspirasyonu ve/veya biyopsisi girişimi sonrasında düşük olasılıklarla da olsa bazı riskleri olabilir. Bunların başında girişim yapılan yerde 2-3 gün içinde morarma olabilmesi yanında bir haftaya kadar uzayan sızlama veya ağrı hissedilmesi sayılabilir. Bunlar genellikle geçici olup bazen ağrı kesici kullanılmasını gerektirebilir.

Girişim yapılan yerden nadiren kanama olabilir. Yine nadiren girişim yerinde kızarıklık, sıcaklık artışı ve ağrı ile kendini gösteren enfeksiyon görülebilir. Bunlar uygun şekilde tedavi edilebilecek durumlar olup hemen doktorunuzla irtibat kurmanız gerekir.